December 14, 2007
Marũa ma Ngũgĩ wa Thiong’o Kũrĩ Mũingĩ wa Rĩmuru
Mũtigatũme Ngarĩ Ĩmũrĩithĩrie Mbũri
Ndĩrandĩka marũa maya tondũ andũ aingĩ nĩ manjũrĩtie woni wakwa wĩgiĩ gĩthurano Rĩmuru. Rĩmuru nĩ ĩkoretwo ĩ hithitũrĩinĩ ya Kenya gatagatĩ. Ithaka cia Tigoni nĩ cio ciagwatirie mwaki wa gwĩtia wĩyathi. Amwe anyu, no mũririkane atĩ ithaka icio nĩ cio ciatũmire Kĩama gĩa Gĩkũyũ Central Association, (Kĩama kĩa Ndemwa Ithatũ), gĩtware Jomo Kenyatta Rũraya hingo ya mbere 1929 agakinyĩre ithaka na wĩyathi..
Aikari a Rĩmuru, ũmũthĩ ũyũ ningĩ twĩ kĩhindainĩ kĩnene hithitũrĩinĩ tondũ twĩ na mweke ũngĩ wa gwĩthurĩra ũrĩa tũgũikarĩria gĩturwa kĩa bũrũri, atongorie Kenya mĩaka ĩno ĩtano twerekeire.
Mĩaka ĩno ĩtano ya Wathani wa Kĩbaki, 2002-2007, nĩ yo ĩkoretwo ĩ na ũhuru ũrĩa mũingĩ thĩinĩ wa hithitũrĩ ya Kenya. Gũtirĩ mũndũ ũrĩ watwarwo njera, kana akoragwo, kana agatwarwo ithamĩrioinĩ thĩinĩ kana nja ya bũrũri, nĩ ũndũ wa mawoni make ma ũteti kana nĩ ũndũ wa kũruta Kĩbakĩ na thirikari yake mahĩtia. Nĩ ngoretwo ngĩaria na andũ aingĩ, na ngaigua makiuga ũrĩa makenete nĩ ũndũ wa thitima itũũrainĩ rĩao kana nĩ ũndũ wa gwa kwenderia iria kana mbembe kana macani mao na thogora mwegega. Ngũhoya atĩ inyuothe mũgũthura Kĩbakĩ nĩ getha atũhe mĩaka ĩngĩ ĩtano ya thayũ na ũthii na mbere wa Rĩmuru na Kenya yothe.
Mũtongoria wa bũrũri ahana ta njorua ya mĩako. No ningĩ bundi, o na e mwaki atĩa, akaga nyũmba na itugĩ iria e na cio. Wamũnengera itugĩ njogomu, egũgwakĩra nyũmba njogomu. No wamũnengera itugĩ nũngarũ na itarĩ ndĩe nĩ mũthũwa, egũgwakĩra nyũmba nũmu, nũngarũ, ĩtangĩrĩyo nĩ mũthũa kana yenyenyio nĩ rũhuho. Nĩ kĩo Mwai Kĩbakĩ orĩtie atũmĩrwo Mbunge andũ me na ũgima wa ngoro na ciĩko theru. Aretia andũ me na rekondi theru ĩtarĩ ũcuke. O na kũngĩtuĩka mũndũ mwogomu ngoro na mũgeri ngero arĩ o mũingĩinĩ, ti kuga atĩ mũndũ ũcio nĩ mũtheru, tondũ ithuothe twanaigua cia mĩkora yanahakana na ĩtũũranagie na ithuĩ ĩkĩonanagia mbeca. Mbia itingĩgũra Ma. Rũruka rwa kĩmbu rũtithiragwo nĩ mũng’ũng’ũtũ. Na kwerirwo gũtirĩ hiti na Wamũtĩrĩ.
Harĩ eki naĩ matehithaga makĩkĩbanga ũici, ũtunyani kana kũnyitithia atumia na hinya. Acio nĩ ũhũthũ kũmehũga. No nĩ kũrĩ angĩ megũka ta hiti ĩhumbĩte rũwa rwa ng’ondu. Acio mokaga na mbeca irahenia ta riũa igacina mũndũ maitho akaga kuona hiti ĩ maguoyainĩ ma ng’ondu. Kĩrĩkanĩro kiugĩte atĩ Judas aakoragwo e mwĩhokere kĩgĩna nĩ Jesu. No aacokire kwendia Jesu mbia. Nĩ kĩo ngũmũria inyuĩ inyuothe a Rĩmuru atĩ mũikĩrie mũtĩ mũndũ ũtarĩ na ũcuke umanĩte na kũhũra kana kũhũrithia andũ, kana umanĩte na ũbuthu na mawaganu mangĩ. Mwĩmenyerere tũtigatongorerio rũru rwa gũthiĩ Mbunge nĩ ngarĩ kana hiti.
Andũ a Rĩmuru, gũtingĩtuĩka atĩ 1929 twatũmire Kenyatta Kwa Ngeretha kũrũĩra wĩyathi witũ, na rĩu rĩrĩa wĩyathi ũcio ũrathiĩ kũgĩa ũrugarĩ, tũtũmĩre Kĩbaki mũndũ muogomu.
Kwoguo nĩ wĩra witũ ithuothe gũteithĩrĩria waki wa thirikari nũmu mĩri na njĩra ya gũtũma mbeũ njega mbunge. Rekei tũrute wĩra witũ. O harĩa ũrĩ, wĩ mũtumia kana mũthuri, mũrĩmi, mũruti wĩra, mwarimũ, mũhunjia kana mũhunjjĩrio, nĩ ndakũria ũikie mũtĩ wĩthuranĩire tũnengere Rais Kĩbakĩ itugĩ nũmu cia gwaka bũrũri wĩ bũthi na ũrũmwe na thayũ. Rĩmuru nĩ ĩbarabarie mathagu yũmbũke.
Nĩ niĩ wanyu ngoroinĩ,
Professor Ngũgĩ wa Thiong’o
